Hoe normaal zijn negatieve rentes?
Een dolgedraaid financieel systeem
De quasi nul-rente op spaarboekjes en zichtrekeningen zijn we in de jongste jaren normaal gaan vinden. Het ziet ernaar uit dat de rentes op spaarboekjes op termijn zelfs onder nul kunnen zakken. Maar, lage rentes hebben ook voordelen. Bijvoorbeeld voor wie wil lenen. In Europa zijn er voor het ogenblik zelfs banken waar de klant nul procent rente betaalt wanneer hij of zij een lening afsluit om bijvoorbeeld een huis of appartement te kopen.
Vorige keer hadden we het op deze economische blog over de lage rentes op spaar- en zichtrekeningen. De intrestvoeten zijn quasi nul en volstaan niet om het stijgende prijspeil bij te benen. Wie geld spaart, ziet zijn rijkdom vandaag dus afnemen in plaats van toenemen. Een knettergekke toestand. De bekende Nederlandse voetballer Johan Cruijff (1947-2016) werd destijds onsterfelijk met zijn uitspraak ‘elk nadeel heb zijn voordeel’. Deze zin is ook van toepassing op de huidige rentevoeten. Uw spaargeld mag dan niets opbrengen, geld lenen was nog nooit zo goedkoop als vandaag.
Wanneer geld lenen… geld opbrengt
In Denemarken bijvoorbeeld is er een bank die een negatieve intrestvoet gebruikt bij het afsluiten van leningen op tien jaar. Gaat het hier om een slimme marketingtruc van een nieuwe roekeloze speler binnen de bankensector? Zeker niet. Jyske Bank is de op twee na grootste bank van Denemarken. In augustus kondigde de kredietverstrekker aan dat zij voortaan een rente van -0,5 procent zal hanteren op leningen met een looptijd van tien jaar.
Wie dus 100.000 euro leent, voor de aankoop van bijvoorbeeld een appartement of huis, moet na een decennium slechts 99.500 euro terugbetalen.
Ook Nordea Bank, de grootste kredietverstrekker in de Scandinavische wereld, is afgestapt van positieve rentevoeten en biedt ondertussen hypothecaire leningen, met een looptijd van twintig jaar, tegen een nominale rente van nul procent. In België is de toestand nog niet zo waanzinnig dat een hypothecair krediet afgesloten kan worden tegen een negatieve rente of nul-rente. Maar, wat niet is kan nog komen. Ook bij ons zakken de intrestenvoeten op leningen steeds verder. Het kan soms zelfs interessant zijn om jouw hypotheek te heronderhandelen bij de bank.
Als sparen niks meer opbrengt, waar moet je dan naartoe met je geld? Obligaties waren lange tijd een oplossing. Bij een obligatie leen je geld uit aan een bedrijf of overheid en je krijgt hier als beloning een intrest voor in ruil. Maar wat zien we? Belgische staatsobligaties doken in juni onder nul (-0,03%). Wie een obligatie op tien jaar koopt – en dus zijn geld een decennium lang uitleent aan de staat – die krijgt aan het einde van de rit minder geld terug.
Een mens vraagt zich af: Wie is er zo gek om zijn geld te investeren in financiële producten waarvan op voorhand geweten is dat ze een negatief rendement zullen opbrengen? Blijkbaar is er een grote interesse in investeringen met een negatieve opbrengst. Cijfers gepubliceerd in ‘The Financial Times’ laten zien dat een kwart van alle schulden die wereldwijd door overheden en bedrijven worden uitgegeven, tegen een negatieve rente worden verhandeld. We spreken hier over obligaties met een totale waarde van meer dan vijftien biljoen dollar (13,64 biljoen euro).
Binnen de eurozone zijn de ogen meestal gericht op Duitsland. De Bondsrepubliek vormt dan ook de belangrijkste speler binnen de muntunie en wordt de economische motor van Europa genoemd. Duitse overheidsobligaties brachten in 2008 nog tussen de drie en vijf procent op. Geld uitlenen aan de Duitse staat leverde je na enkele jaren dus een mooie winst op. Tussen 2016 en 2019 werden de rentestanden op alle Duitse staatspapieren negatief. Zelfs wie vandaag beslist om zijn geld dertig jaar lang uit te lenen aan de Duitse overheid, krijgt als ‘beloning’ een negatieve intrest aangesmeerd en krijgt over drie decennia dus niet eens zijn oorspronkelijke inleg terug. De wereld op zijn kop!
Op heel wat plaatsen zien we dezelfde vreemde toestand: Sinds deze zomer is niet alleen de Belgische tienjarige obligatie negatief, maar ook de nominale opbrengst van Japans overheidspapier is negatief geworden. Zwitserse staatsobligaties doken reeds in het najaar van 2018 onder nul. Een abnormaal economisch gegeven is vandaag dus verworden tot het nieuwe normaal.
Griekenland en Italië als veilige belegging?
Vroeger was de rente die je kreeg een indicator voor de mate waarin een belegging risicovol van aard is. Leende jij je geld uit aan een bedrijf of overheid die in moeilijkheden zat, dan kreeg je in ruil een hogere intrest. Dit was een beloning in ruil voor het risico dat je nam. Vandaag vervult de rente deze risico-functie niet langer. Neem bijvoorbeeld Zuid-Europa. Ook de Griekse (1,30%), Italiaanse (0,83%) en Spaanse (0,14%) obligaties met looptijd van een decennium gaan nu richting nul.
In Italië is de economische groei al jaren stilgevallen. Het land wordt geteisterd door een bijzonder hoge staatsschuld van boven de 130 procent van het bruto binnenlands product (BBP). Griekenland, waar de eurocrisis zo hard toesloeg, is vandaag nog altijd niet hersteld van de financiële aardschokken die het tussen 2009 en 2013 te verduren kreeg. De overheidsschuld bedraagt er tot op heden een hallucinante 180 procent/BBP. Toch worden overheidsobligaties uitgeschreven tegen een rente die doet uitschijnen dat deze geplaagde Zuid-Europese eurolanden een veilige belegging zijn. Durf jij jouw geld zomaar toe te vertrouwen aan de Griekse of Italiaanse overheid zonder er iets voor in de plaats te krijgen? Je neemt met deze obligaties een groot risico zonder dat je er een deftige rente voor in ruil krijgt.
Altijd zo geweest?
In hoeverre is wat zich vandaag voltrekt ongezien? Het antwoord op die vraag is genuanceerd. Kijken we naar cijferreeksen die de ganse negentiende en twintigste eeuw beslaan, dan ontstaat de indruk dat lage rentevoeten in de Westerse wereld eerder de norm dan uitzondering waren. Vanaf de jaren 1820 tot 1960 waren de rentevoeten tamelijk stabiel, zowel in Amerika als in Europa. Ze schommelden gemiddeld tussen 2,5 en 6 procent. Juist de hoge rentevoeten die kenmerkend waren voor de jaren 1960 tot 1990 – met intrestvoeten van tien en zelfs vijftien procent – blijken op lange termijn uitzonderlijk te zijn.
Niet zozeer lage rentestanden zijn dus abnormaal,
maar negatieve rentes zijn dat wel.
Als we de opbrengsten van Belgisch staatsobligaties bekijken dan zien we dat de renteopbrengsten al een kwarteeuw een dalend verloop kennen. Geld uitlenen aan vadertje staat, via een obligatie, brengt dus steeds minder op. Vooral sinds het uitbreken van de eurocrisis (2011-2013) zijn de rentes fel gezakt, om vanaf deze zomer voor het eerst negatief te worden. Een negatieve rente betekent dat je jouw geld gratis uitleent aan de overheid, tien jaar lang, en dat over tien jaar de overheid je minder dan het oorspronkelijke bedrag teruggeeft!
(Bron: CeicData en Nationale Bank van België)
Met verticaal de renteopbrengsten in procenten op obligaties met looptijd 10 jaar
De afnemende rentestanden en lage opbrengsten worden veroorzaakt door het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB). Sinds het losbarsten van de monetaire crisis is de ECB overgegaan tot een ongeziene geldcreatie. Duizenden miljarden aan geld werden virtueel ‘gedrukt’. Hierdoor kunnen bedrijven, gezinnen en overheden makkelijk geld lenen. Door het grote aanbod aan beschikbaar geld, dalen de rentes. Enkele weken geleden kondigde de Europese Centrale Bank nog aan om wederom negatieve renteaanpassingen door te voeren. Als de centrale bank haar rente verlaagt, dan volgen na verloop van tijd ook de gewone spaarbanken. Het is nog maar de vraag hoelang de gewaarborgde minimale rente op spaarrekeningen dus houdbaar is.
Mario Draghi, de uittredende gouverneur van de Europese Centrale Bank, was enkele weken geleden, tijdens een hoorzitting in Brussel, duidelijk: “We hebben ruimte om de intrestvoeten nog verder te verlagen”, aldus Mario Draghi. Wie dacht dat het op hol geslagen negatieve rentebeleid een tijdelijk fenomeen is, komt dus bedrogen uit.
Als klassieke spaarrekeningen en overheidsobligaties niets opbrengen, wat dan wel? Moeten we ons geld dan maar weghalen bij de bank en onder ons bed of in een vieze oude sok bewaren? Neen, dat is ook geen oplossing. Gelukkig zijn er, ook in tijden van extreem lage rentes, alternatieven om te zorgen voor kapitaalbehoud. Klik hier om een afspraak met ons vast te leggen.
